Σε κάθε εποχή εμφανίζονται ηττοπαθή νοητικά σχήματα που διαπερνούν τις ψυχές των ηττημένων, και τα οποία τους βυθίζουν έτι περαιτέρω στην αυτοϋποβάθμιση και στην αναπαραγωγή αντιλήψεων που επιρρωνύουν την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων.
Κατά την διάρκεια της ρωμαϊκής κατοχής, οι γραικύλοι θεωρούσαν παντοδύναμους τους ρωμαίους κατακτητές. Αλλά όπως απέδειξαν αρκετοί «βάρβαροι» σε πολλές μάχες από τον Τευτοβούργιο Δρυμό μέχρι τις συγκρούσεις με την αυτοκρατορία των Σασσανιδών, η ρωμαϊκή αυτοκρατορία αιμορραγούσε και στο τέλος κατέρρευσε. Αρκεί κάποιοι να το πιστεύουν και να αγωνίζωνται γι’αυτόν τον σκοπό.
Οι ρωμαίοι κατακτητές σίγουρα δεν ήταν ανόητοι. Συχνώς δωροδοκούσαν διανοουμένους εκείνης της εποχής για να μιλούν υπέρ της (ρωμαϊκής) ειρήνης και κατ’ επέκτασιν υπέρ της δήθεν παντοδυναμίας της Ρώμης. Προσπαθούσαν να εμφυτεύσουν στο μυαλό των κατεκτημένων λαών ότι τάχα είναι από την φύση τους φθονεροί, διχασμένοι, ανήθικοι, ασεβείς. Ενώ οι ρωμαίοι κατακτητές παρουσιάζονται από την δική τους προπαγάνδα ως δίκαιοι, ευγενικοί, ενωμένοι, ευσεβείς.